اجماع کشفیاجماع کشفی به اتفاق نظرِ کاشف از وجود دلیل معتبر نزد اجماع کنندگان اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاجماع کشفی، اجماعی است که از طریق تحصیل اتفاق علما در یک مسئله، کشف می‌شود که دلیل معتبری نزد آن‌ها بوده و به ما نرسیده است. در کتاب « فوائد الاصول » آمده است:«و قیل ان الوجه فی حجیته انما هو لأجل کشفه عن وجود دلیل معتبر عند المجمعین». معتقدین به اجماع کشفی، می‌گویند این اجماع نمی‌تواند به‌طور قطع کاشف از سخن امام (علیه‌السلام) باشد، بلکه فقط نشان می‌دهد که در مسئله مورد اجماع، دلیلی معتبر وجود داشته که به ما نرسیده است. ۲ - توضیحفقها و مجتهدان که هر یک دارای اندیشه و سلیقه خاص هستند، هرگاه در حکمی از مسائل فقهی به اتفاق نظر برسند (با توجه به اجتناب آنان از استحسان‌های عقلی و اعتبارهای ظنی در مقام استنباط و نیز دقت نظر و رعایت تقوا و احتیاط شدید آن‌ها) از هماهنگی آنان می‌توان دریافت که رأی آنان مستند به دلیل معتبری می‌باشد که در دست رس آنان بوده است، ولی هم اکنون در اختیار ما نیست، زیرا اگر دلیل معتبری وجود نداشت، آنان به صراحت حکم نمی‌کردند و اجماع محقق نمی‌شد. این طریق کشف از دلیل معتبر، منسوب به مرحوم « نایینی » است. ۳ - نکتهاز شرایط اجماع کشفی، اتفاق همه علمای یک عصر در مسئله می‌باشد. افزون بر آن، نباید رأی آنان موافق با قاعده و یا اصلی شرعی باشد، زیرا در این صورت احتمال داده می‌شود مدرک مورد نظر آن‌ها، همان اصل باشد. [۴]
جناتی، محمد ابراهیم، منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، ص۲۱۱.
[۵]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱۰، ص۳۱۰.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۹۳، برگرفته از مقاله «اجماع کشفی». رده‌های این صفحه : اجماع
|